Τα εσπεριδοειδή ανήκουν στην οικογένεια Rutaceae, στην υποοικογένεια Aurantioideae, στην φυλή Citrae και στην υποφυλή Citrinae (Reuther, et. al.1967). Η υποοικογένεια Aurantioideae περιλαµβάνει το γένος Citrus και άλλα 32 συγγενή προς αυτό γένη.
Οι ακριβείς διαδροµές της διασποράς των εσπεριδοειδών από την προέλευσή τους είναι άγνωστες (Moore 2001) Ο πατέρας της βοτανικής Θεόφραστος το 310 π.Χ. ταξινόμησε το κίτρο µε το όνοµα µήλο μηδικό ή περσικό  (medica Malus ή persicum Malus).

Τον πρώτο αιώνα μ.Χ., η καλλιέργειά του κίτρου έχει επεκταθεί και κατά την συνήθεια της εποχής  αποκτά σύντομο Ελληνικό όνομα Κεδρίον  και Ρωμαϊκό όνομα Cedro ή Citrus.  O Διοσκουρίδης (40-90 μ.Χ.) γράφει : «τα δε μηδικά λεγόμενα ή περσικά ή κεδρόμηλα, ρωμαϊστί δε κίτρια, πάσι γνώριμα».

Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Γαληνός βεβαιώνει ότι η αλλαγή της ονομασίας έχει πια εδραιωθεί: «ταύτης ο καρπός ουκέτι μήλον μηδικόν, αλλά κιτρίον υπό πάντων ονομάζεται».

Προς τον 3ο αιώνα μ.Χ. το Ρωμαϊκό όνομα έχει επικρατήσει ως αντιδάνειο και όπως αναφέρει ο Αθήναιος στους δειπνοσοφιστές "τούτοις εί τις αντιλέγειν έχει ότι μη τό νύν κιτρίον λεγόμενον σημαίνεται, σαφέστερα μαρτύρια παρατιθέσθω· καίτοι καί Φαινίου του Ερεσίου έννοιαν ημίν διδόντος μήποτε από τής κέδρου το κεδρίον ωνόμασται.". Και συμπληρώνει ο Θεόπομπος ο Χίος "Πάμφιλος δ’ εν ταίς Γλώσσαις Ρωμαίους φησίν αυτό κίτρον καλείν."

Η χρήση του Κίτρου επεκτίνεται συνεχώς. Στην αρχή αναφέρεται η χρήση του ως αρωματικό των υφασμάτων. Αργότερα τα φύλλα χρησιμοποιούνται για την κακοσμία του στόματος. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. το αιθέριο έλαιο, ο καρπός και τα κουκούτσια χρησιμοποιούνται ως φάρμακα και ειδικά ως αντίδοτο σε κάθε είδους δηλητήριο. Το εθαίριο έλαιο πρώτα στην Περσία και αργότερα στα Ρωμαϊκά λουτρά χρησιμοποιείται ως χαλαρωτικό και αρωματικό. Ο Αθήναιος αναφέρει και την πρώτη ιατρική μαρμελάδα που παρσκευάζεται βράζοντας κίτρο σε μέλι ("εάν δέ τις έν μέλιτι Αττικώ όλον κιτρίον ώς έχει φύσεως συνεψήση μετά τού σπέρματος, διαλύεται μέν έν τώ μέλιτι, καί ο απ’ αυτού λαμβάνων έωθεν δύο ή τρείς δακτύλους ουδ’ οτιούν υπό φαρμάκου πείσεται.")

Καθώς η χρήση εξαπλώνεται κι άλλες ποικιλίες κίτρου έμφανίζονται. Ταυτόχρονα εμφανίζονται και υβρίδια από τη διασταύρωση του κίτρου με άλλα είδη κιτροπορτόκαλα (Citrus orange) και κιτρολέμονα (Citrus Lemon). Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι τα υβρίδια της Καλαβρίας στην Ιταλία όπου σύγχρονες αναλύσεις δείχνουν οτι αυτό προέρχεται από διασταύρωση Λεµονιά ή Λιµεττίας (πιθανά τα είδη Citrus aurantifolia x Citrus aurantium).

Ονομα

Ο Ομηρος αναφέρει ως Πέργαμα (τα υψηλά) την ακρόπολη της Τροίας. Στους μετέπειτα συγγραφείς αναφέρονται ως Πέργαμα οι ακροπόλεις και εν γένει τα κορυφαία και σπουδαία σημεία κάθε πόλης ή τόπου(1).
Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε ότι ως επιθετικός προσδιορισμός το Περγάμιον σημαίνει κορυφαίο. Σε αυτό συμφωνεί και το Lexikon Bibliotecha Regia Monacensis (Βλέπε κατωτέρω) στο λήμα Περγάμιον

Το Περγαμόντο αναφέρεται ως Κίτρο Περγάμιον

Βλέπουμε στο "Λεξικον ελληνογαλλικον (και γαλλοελληνικον) της λαλουμενης ελληνικης γλωσσης: ητοι καθαρευουσης και δημωδους", Αντώνιος Ηπίτης,1898 όπου διαβάζουμε "είδος ευχυμοτάτων πορτοκαλίων, παραγώντων ηδύ μύρον, περγαμότον, κίτρον Περγάμιον.":

Επίσης βλέπουμε  "Κίτριον το Περγάμιον"  στο Δελτίον της εταιρείας Κυπριακών Σπουδών τεύχος 15-17 έτους 1952, 

Κίτρο το Περγάμιον σημαίνει :

• είτε "κίτρο της Περγάμου"
• είτε, μεταφορικά, "κίτρο το κορυφαίο"  προφανώς λόγω του έντονου αρώματος και των φαρμακευτικών ιδιοτήτων που έχει και προκειμένου να διαφοροποιείται από τις άλλες ποικιλίες κίτρου και τα υβρίδια.
  

Στην δεύτερη αυτή ερμηνεία έρχεται υποστηρικτικά από το 77 μ.Χ. το κείμενο του Πλίνιου "sed nisi apud Medos et in Perside nasci noluit. haec est cuius grana Parthorum proceres incoquere diximus esculentis commendandi halitus gratia. nec alia arbor laudatur in Medis." που σε ελεύθερη μετάφραση λέει "Αυτό είναι για τον οποίο είπαμε ότι ο αρχηγός των Πάρθων το προσθέτει στο μαγείρεμα των τροφών για να κάνει την ανάσα ευχάριστη. Κανένα άλλο δέντρο έχει επαινεθεί περισσότερο από τους Μήδους." (Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος, Φυσική Ιστορία)

Κατά τους Βυζαντινούς ή μεταβυζαντινούς χρόνους πρέπει το όνομα να μεταβλήθηκε σε "Περγαμότιον" και πέρασε τόσο στα Ιταλικά ως Pergamotto όσο και στην Τουρκική ως Bergamut.

(Pergamotta, Pergamotto Corso di Bot;anica Medico-Farmaceutica e di Mat;eria Medica, Antonio Targioni Tozzetti, Firenze, 1847, pag.310)

Αργότερα θα γίνει στη Γρεκάνικη Νότιο Ιταλία και θα καθιερωθεί ως  Bergamotto. 

Tο όνομα ξαναγύρισε στη Ελληνική (αντιδάνειο) ως "Περγαμότο" (4) και, με την προσθήκη του "ν" της μεγαλοπρεπείας, ως "Περγαμόντο"(2,3) (και οι δύο τύποι συναντιόνται στην Ελληνική).

Κερκυραϊκό Περγαμόντο - Προέλευση

Το Κερκυραϊκό Περγαμόντο διαθέτει τα χαρακτηριστικά του ιστορικού και διαδεδομένου έως σήμερα "Κίτρου της Περγάμου"

• μέγεθος καρπού,
• υφή και όψη καρπού,
• δομή καρπού με χοντρή φλούδα και
• κλαδιά με αγκάθια.

Το Κερκυραϊκό Περγαμόντο δεν έχει παρά μόνο μακρινή σχέση προς τις ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ιταλία και την Πελοπόννησο.

Αν ξαναδούμε ΄την περιγραφή του Διοσκουρίδη:

"τά δέ Μηδικά λεγόμενα ή Περσικά ή κεδρόμηλα, Ρωμαιστί δέ κίτρια, πάσι γνώριμα· φυτόν γάρ έστι καρποφορούν δι’ όλου του έτους επαλλήλως, αυτό δέ το μήλον επίμηκες, ερρυτιδωμένον, χρυσίζουν τη χρόα, ευώδες μετά βάρους, σπέρμα έχον οπίω εοικός."

Μια ματιά στην εικόνα του Κερκυραϊκού Περγαμόντου δεν αφήνει καμία αμφιβολία πως πρόκειται για αυτό που περιγράφουν ως κίτρο με τις γνωστές από την αρχαιότητα θαυμαστές ιδιότητες.

Σύγκριση του Κερκυραϊκού Περγαμόντου με το Bergamut της Μικράς Ασίας μας οδηγεί ανεπιφύλακτα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για το ίδιο αρχαίο Κίτρο της Περγάμου. Δευτερεύουσες διαφορές όπως σφαιρικότεροι καρποί οφείλονται σε κλιματολογικούς και τοπικούς παράγοντες.

Το Κερκυραϊκό Περγαμόντο μεταφέρθηκε εδώ από την περιοχή της Μικράς Ασίας, όπου και σήμερα φύεται. Η μεταφορά πρέπει να έγινε στην αρχαιότητα. Το συμπέρασμα αυτό συνάγεται από τις μικρές διαφορές που παρουσιάζει σαν αποτέλεσμα της μακροχρόνιας επίδρασης κλιματολογικών συνθηκών και οι οποίες χρειάζονται αιώνες για να παραχθούν ως αποτέλεσμα.

Κερκυραϊκό Περγαμόντο		Bergamut Μικράς Ασίας

Ακολουθεί φωτογραφία με εμφανή διαφορά στο σχήμα του καρπού μεταξύ του παλαιότερου δένδρου (1830 - 1850) αριστερά και του καρπού νεώτερόυ δέντρου δεξιά. Σημειώνουμε ότι το νεώτερο δέντρο προήλθε από εμβολιασμό με εμβόλια που πάρθηκαν από το ίδιο παλιότερο δέντρο.

(2)

Καϊμάκη, Φωτεινή, Ελληνόφωνη Καλαβρία. Από την Αρχαιότητα και το Βυζάντιο μέχρι σήμερα, Αθήνα: ΕΚΔ. ΜΙΛΗΤΟΣ, 2003

(3) "

Περγαμόντο". Ορθογραφικό λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας, Γ.Μπαμπινιώτης, Κέντρο Λεξικολογίας, 2008

(4) "...ό παπά Αντώνης τοϋ στέλνει «μίαν κιασέν γλυκύ από περγαμότο»." Αρχείον της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, Θε­ολογικής Σχολής της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Σχολαρχία Μητροπολίτου Σταυρουπόλεως Κωνσταντίνου (Τυπάλδου – Ιακωβάτου) 1844-1864. Τόμος Α΄. Γράμματα Πατριαρχικά και απαντήσεις της Σχολαρχίας, Γεώργιος Δ. Μεταλληνός & Βαρβάρα Καλογεροπούλου-Μεταλληνού,Αθήνα 2003 σελ.21

"Earl Grey tea is made with flavour from the bergamot fruit ... The commander in Corfu from this period was Sir Frederick Adam (1823-1832) who could been responsible for introducing the tea to Earl Grey" "The origin of Earl Grey tea", of the book TEA, IAN Bersten,1939

Μια λίστα με τις ποικιλίες του Περγαμόντου στη Μεσόγειο και τον κόσμο.

Το Περγαμόντο ήταν για πολλούς αιώνες το μυστικό άρωμα αλλά και φάρμακο της Ανατολής.

Ο Αθήναιος (2ος-3ος αιώνας μ.Χ,) αναφέρει τη χρήση για αρωματισμό του ρουχισμού αλλά και για την αντιμετώπιση της κακοσμίας του στόματος.

Οι πρακτικοί γιατροί από τον 1ο μ.Χ. αιώνα (Αθήναιος) και αργότερα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (του Βυζαντίου) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χρησιμοποιούσαν το φρούτο και το αιθέριο έλαιο για την προστασία από ασθένειες αλλά και κυρίως ως αντίδοτο στα δηλητήρια.

Οι πρώτες μαρμελάδες με μέλι αναφέρονται ήδη στον Αθήναιο τον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ.. Μετά το 800 μ.Χ. με την μεγάλη διάδοση της ζάχαρης το γλυκό του κουταλιού που παρασκευάζεται με τη φλούδα Περγαμόντου αλλά και τα λουκούμια που παρασκευάζονται με το αιθέριο έλαιο, γίνονται τόσο σημαντικό δώρο ώστε να καταχωρούνται στα πρωτόκολλα.

Από τον 17ο αιώνα παρακολουθούμε την εμφάνιση σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου μιας σειράς από ποικιλίες-διασταυρώσεις του Περγαμόντου οι οποίες είτε μεταφέρονται από περιοχές της Ανατολής (Ινδία, Κίνα) είτε δημιουργούνται τοπικά από τη διασταύρωση του Περγαμόντου με άλλα είδη εσπεριδοειδών (Bergamot Orange, Bergamot Lemon). Την περίοδο εκείνη (17ος αιώνας μ.Χ.)  εμφανίζεται και στην Κέρκυρα και την Κεφαλονιά  το 'Μοσχολέμονο' μια διασταύρωση του Κίτρου της Περγάμου (Περγαμόντου) με το λεμόνι. Το φυτό θα επικρατήσει στην Κεφαλονιά με το όνομα Περγαμόντο. Τα είδη αυτά δεν διαθέτουν αγκάθια και επειδή είναι διασταυρώσεις δεν πολλαπλασιάζονται με σπόρο.

Ειδικά τον 18ο, με την αλλαγή του κλίματος και τη μείωση των θερμοκρασιών στο παγκόσμιο κλίμα η καλλιέργεια του Περγαμόντου αναπτύσεται δυναμικά σε πιό νότιες θερμές περιοχές (Νότια Μικρά Ασία, Πελοπόνησσος, Νότια Ιταλία, Ιόνιο)

Τον 19o μ.Χ. αιώνα το Κερκυραϊκό Περγαμόντο σύμφωνα με τον Ian Bersten (TEA, 1939) αποτελεί τη βάση του φημισμένου τσαγιού Earl Grey

Οι σημερινές ποικιλίες είναι οι ακόλουθες: